Τέλε Σαντάνα

Ο Βραζιλιάνος δεξιός ακραίος επιθετικός και αργότερα προπονητής Τέλε Σαντάνα ντα Σίλβα, περισσότερο γνωστός απλά σαν Τέλε Σαντάνα (Telê Santana da Silva), γεννήθηκε στις 26 Ιουλίου του 1933, στη πόλη Ιταμπιρίτο της πολιτείας Μίνας Ζεράις. Έκανε μια εξαιρετική καριέρα σαν ποδοσφαιριστής, αλλά η Παγκόσμια Ποδοσφαιρική ιστορία, έχει γράψει με χρυσά γράμματα το όνομά του ως προπονητή! Ήταν ο προπονητής της εθνικής Βραζιλίας στα Παγκόσμια Κύπελλα του 1982 και του 1986. Ειδικά η μαγική «σελεσάο» του 1982, η Θεαματικότερη Ομάδα στην ιστορία του Παγκόσμιου ποδοσφαίρου, έχει μείνει στην ιστορία ως μία από τις Μεγαλύτερες Ομάδες στην ιστορία του παιχνιδιού, που μπορεί να μην κατέκτησε το Παγκόσμιο Κύπελλο εκείνης της χρονιάς στην Ισπανία αλλά έγραψε το όνομα της στην ιστορία και θα μπορούσε πολύ εύκολα να έχει την φωτογραφία της δίπλα σ’ αυτό που ονομάζουμε «Ποδόσφαιρο-Τέχνη»! Περιελάμβανε παίκτες όπως ο Ζίκο (Arthur Antunes Coimbra, “Zico”), ο Σόκρατες (Sócrates Brasileiro Sampaio de Souza Vieira de Oliveira, “Sócrates”), ο Φαλκάο (Paulo Roberto Falcão), ο Τζούνιορ (Leovegildo Lins da Gama Júnior) και ο Τονίνιο Σερέζο (Toninho Cerezo). Ήταν επίσης ένας πολύ επιτυχημένος προπονητής διαφόρων συλλόγων, όπως της θρυλικής ομάδας της Σάο Πάουλο του 1992 και 1993 και έχοντας επίσης πολύ μεγάλη επιρροή με την Ατλέτικο Μινέιρο και την Φλουμινένσε.

Συχνά αναφέρεται από τον Βραζιλιάνο αθλητικό Τύπο ως ένας από τα σημαντικότερα στελέχη του ποδοσφαίρου που έχουν εργαστεί ποτέ στη χώρα. Το προτιμώμενο στυλ παιχνιδιού του ήταν πλήρες επιθετικής νοοτροπίας και πίστευε πολύ στη προπόνηση με τη χρήση αμείλικτων επαναλήψεων των στοιχειωδών βασικών αρχών του παιχνιδιού, όπως οι μεταβιβάσεις και της προπόνησης για τη χρήση των χώρων στο ανοικτό παιχνίδι. Πολλοί τον αγάπησαν για τις περγαμηνές και την αποτελεσματικότητα των ομάδων που οδήγησε, αλλά πολλοί περισσότεροι τον λάτρεψαν για το θέαμα που πρόσφεραν τα δημιουργήματα του!

Ως ποδοσφαιριστής αγωνίστηκε στη θέση του δεξιού εξτρέμ, αν και ξεκίνησε ως τερματοφύλακας (!!!), για σχεδόν μια δεκαετία στη Φλουμενένσε (1951-1960) και στη συνέχεια στη Γκουαρανί (1960-1962) κλείνοντας τη καριέρα του στη Βάσκο ντα Γκάμα το 1963.  Με τη φανέλα της Φλουμινένσε, έπαιξε 557 αγώνες και σκόραρε 165 γκολ.  Είναι ο 3^ος σε συμμετοχές, όπως επίσης και ο 3^ος κορυφαίος σκόρερ στην ιστορία του συλλόγου! Κατέκτησε 2 πολιτειακούς τίτλους Ρίο ντε Τζανέιρο (Campeonato Carioca) του 1951 και του1959, 2 φορές το Τουρνουά Ρίο-Σάο Πάουλο (που έπαιζε το ρόλο του άτυπου πρωταθλήματος Βραζιλίας) του 1957 και του 1960  και το Κύπελλο Ρίο του 1952, ένα διεθνές τουρνουά με συμμετοχή συλλόγων κυρίως από τη Νότιο Αμερική. Κλήθηκε στην εθνική ομάδα της Βραζιλίας, ωστόσο δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ σε επίσημο παιχνίδι, όντας πάντα αναπληρωματικός.

Η καριέρα του ως προπονητή, ξεκίνησε το 1967, αναλαμβάνοντας τα τμήματα υποδομής της Φλουμινένσε, για να προαχθεί το 1969 σε πρώτο προπονητή της ομάδας, κατακτώντας ένα πολιτειακό τίτλο Ρίο (Campeonato Carioca). Aπό το 1970 και για μια εξαετία, οδήγησε την Ατλέτικο Μινέιρο, με την οποία κέρδισε τον πολιτειακό τίτλο (Campeonato Mineiro) του 1970 και το πρώτο επίσημο Βραζιλιάνικο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου (Campeonato Brasileiro Série A) του 1971! Συνολικά, κάθισε 434 φορές στον πάγκο της Ατλέτικο Μινέιρο, το οποίο αποτελεί ρεκόρ συλλόγου. Ακολούθησαν μια θετική εμπειρία με τη Γκρέμιο του Πόρτο Αλέγκρε (1977-1979), οδηγώντας την στη κατάκτηση του πολιτειακού πρωταθλήματος (Campeonato Gaucho) μετά από οκτώ χρόνια κυριαρχίας της Ιντερνασιονάλ, μια δύσκολη περίοδος με τη Παλμέιρας (1980-1982) και στη συνέχεια η εθνική Βραζιλίας που συμμετείχε στα Παγκόσμια Κύπελλα του 1982 και του 1986, με ενδιάμεση θητεία στην Αλ Αχλί (1983-1985), στη Σαουδική Αραβία.

Θεωρείται ότι έχει προπονήσει δύο από τις Καλύτερες και Θεαματικότερες εθνικές ομάδες της Βραζιλίας, που εμφανίστηκαν ποτέ σε τελική φάση Παγκοσμίου Κυπέλλου, χωρίς όμως να καταφέρει να κατακτήσει τον τίτλο και στις 2 περιπτώσεις! Ο Τέλε Σαντάνα πιστώνεται ευρέως για την δημιουργία του «jogo bonito» (όμορφο παιχνίδι) από τη συντριπτική πλειοψηφία του βραζιλιάνικου και παγκόσμιου Τύπου!  Μια ομάδα πλήρους επιθετικής νοοτροπίας στο παιχνίδι της, που εκφράστηκε ολοκληρωτικά, κυρίως με την ομάδα του 1982, που ηττήθηκε στο τελευταίο παιχνίδι της δεύτερης φάσης της διοργάνωσης, από την μετέπειτα πρωταθλήτρια Ιταλία με 2-3. Επικρίθηκε από πολλούς για τη τακτική της πλήρους επίθεσης, όταν της αρκούσε απλά η ισοπαλία! Κατηγορήθηκε ότι θα έπρεπε να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στην άμυνα και να βασίσει το παιχνίδι σε στρατηγικές αντεπιθέσεις, ανάλογα με τις περιστάσεις του αγώνα. Το 1986, αποκλείστηκε στα προημιτελικά, στα πέναλτι από τη Γαλλία, σ’ ένα από τα ομορφότερα παιχνίδια στη ιστορία του Παγκοσμίου κυπέλλου! Ο απολογισμός του με την εθνική ομάδα είναι 52 παιχνίδια, πετυχαίνοντας 37 νίκες, 10 ισοπαλίες και 5 ήττες. Αν και δεν οδήγησε την ομάδα της Βραζιλίας προς τη δόξα, εξακολουθεί να θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους και τους πιο καινοτόμους προπονητές στην ιστορία του Βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου!

Μετά τη θητεία του στην εθνική ομάδα της Βραζιλίας, επέστρεψε στους συλλόγους το 1988, έχοντας μια σειρά αποτυχιών στην Φλαμένγκο  μέχρι το 1990 και απόλαυσε τις επιτυχίες του με τη Σάο Πάουλο μεταξύ του 1990 και του 1996. Με μια εξαιρετική ομάδα και με ποδοσφαιριστές όπως τον Ζέτι (Armelino Donizetti Quagliato, “Zetti”), τον Καφού (Marcos Evangelista de Morais, “Cafu”), τον Ραΐ (Raimundo Souza Vieira de Oliveira, “Rai”) και τον Λεονάρντο (Leonardo Nascimento de Araújo, “Leonardo”), όλους βασικά στελέχη της εθνικής ομάδας στα Παγκόσμια Κύπελλα του 1990 και του 1994, έγινε η ομάδα που κατέκτησε το Βραζιλιάνικο πρωτάθλημα του 1991 και στη συνέχεια το Κόπα Λιμπερταδόρες του 1992 και το 1993, για να γίνει ο πρώτος σύλλογος της Βραζιλίας που το κατέκτησε μετά από 10 χρόνια. Σ’ αυτές τις σεζόν, η Σάο Πάουλο κατέκτησε επίσης τον Διηπειρωτικό τίτλο στο Τόκιο, κερδίζοντας την πρώτη φορά τη Μπαρτσελόνα του Γιόχαν Κρόιφ (Johan Cruijff) με 2-1 και στη συνέχεια τη Μίλαν του Φάμπιο Καπέλο (Fabio Capello) με 3-2! Αυτή η ομάδα της Σάο Πάουλο, θεωρείται από τους οπαδούς της, ως η πλέον θεαματική στην ιστορία της! Είναι ο μόνος Βραζιλιάνος προπονητής που έχει κερδίσει και τα 4 κορυφαία πολιτειακά πρωταθλήματα της χώρας [Campeonatos: Carioca (Ρίο ντε Τζανέιρο), Paulista (Σάο Πάουλο), Mineiro (Μίνας Ζεράις) και Gaucho (Ρίο Γκράντε ντο Σουλ)] συν το Βραζιλιάνικο πρωτάθλημα ((Campeonato Brasileiro Série A)!

Το 1996 αναγκάστηκε να αποσυρθεί, μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, που του άφησε προβλήματα στην ομιλία και τη κίνηση. Αναγκάστηκε να του ακρωτηριάσουν μέρος του αριστερού του ποδιού το 2003, λόγω συστολής των αιμοφόρων αγγείων. Ο Τέλε Σαντάνα, πέθανε στις 21 Απριλίου του 2006, στα 74 του χρόνια, στο Νοσοκομείο Felicio Roxo, στο Μπέλο Οριζόντε, στο οποίο νοσηλευόταν με εντερική λοίμωξη, ενισχυμένα με προβλήματα νεφρικής ανεπάρκειας και λοίμωξης του αναπνευστικού. Άφησε πίσω του την σύζυγό του, Ivonete, το γιο τους Ρενέ και την κόρη τους Σάντρα, μαζί με 4 εγγόνια. Κυρίως όμως άφησε πίσω του τους μαθητές του, που είναι μέρος της κληρονομιάς του βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου. Από τα χέρια του πέρασαν φτασμένοι παιχταράδες, όπως ο Σόκρατες, ο Ζίκο, ο Φαλκάο, ο Τζούνιορ, ο Τονίνιο Σερέζο, ο Ρομπέρτο Ντιναμίτε και άλλοι, αλλά και νεαρά παιδιά όπως ο Ραΐ, ο Λεονάρντο και ο Καφού που έπαιξαν το ποδόσφαιρο που οραματιζόταν ο μεγάλος δάσκαλος τους!

Το όνειρό του, σύμφωνα με τον ίδιο, σε μια μεγάλη συνέντευξη που παραχώρησε το 1994, ήταν να είχε οδηγήσει την εθνική ομάδα της Ολλανδίας του 1974! Θεωρείται ως «ο τελευταίος ρομαντικός του ποδοσφαίρου»  και είχε πάντα μια ισχυρή άποψη για το fair play και ήταν ισχυρός πολέμιος της βίας στο παιχνίδι!

PALMARES

Περίοδος: Σύλλογος, Συμμετοχές (Γκολ)

Επαγγελματική καριέρα

• ·         1951–1960: Fluminense Football Club, 557 (162)
• ·         1960/62: Guarani Futebol Clube               
• ·         1963: Club de Regatas Vasco da Gama                   

 Προπονητική καριέρα

• ·         1969/70: Fluminense Football Club
• ·         1970–1972: Clube Atlético Mineiro
• ·         1973: São Paulo Futebol Clube
• ·         1973–1975: Clube Atlético Mineiro
• ·         1976: Botafogo de Futebol e Regatas
• ·         1976–1978: Grêmio Foot-Ball Porto Alegrense
• ·         1979/80: Sociedade Esportiva Palmeiras
• ·         1980–1982: Βραζιλία
• ·         1983–1985: Al-Ahli Saudi Football Club
• ·         1985–1986: Βραζιλία
• ·         1987/88: Clube Atlético Mineiro
• ·         1988/89: Clube de Regatas do Flamengo
• ·         1989: Fluminense Football Club
• ·         1990: Palmeiras
• ·         1990–1996: São Paulo Futebol Clube

Τίτλοι

Ως ποδοσφαιριστής

Συλλογικοί

Με τη Fluminense

• ·         Πολιτειακό Πρωτάθλημα Ρίο ντε Τζανέιρο (Campeonato Carioca): 2 (1951, 1959)
• ·         Copa Rio (1952)
• ·         Τουρνουά Ρίο-Σάο Πάουλο (Torneio Rio-São Paulo): 2 (1957, 1960)

Ως προπονητής

Συλλογικοί

Με τη Fluminense

• ·         Taça Guanabara: 1969
• ·         Πολιτειακό Πρωτάθλημα Ρίο ντε Τζανέιρο (Campeonato Carioca): 1969

Με την Atlético Mineiro

• ·         Πολιτειακό Πρωτάθλημα Μίνας Ζεράις (Campeonato Mineiro): 2 (1970, 1988)
• ·         Πρωτάθλημα Βραζιλίας (Campeonato Brasileiro Série A): 1971

Με τη Grêmio

• ·         Πολιτειακό Πρωτάθλημα Ρίο Γκράντε ντο Σουλ (Campeonato Gaúcho): 1977

 Με την Al-Ahli

• ·         King's Cup: 1983
• ·         Saudi League: 1984
• ·         Gulf Club Champions Cup: 1985

Με τη Flamengo

• ·         Taça Guanabara: 1989

 Με τη São Paulo

• ·         Πρωτάθλημα Βραζιλίας (Campeonato Brasileiro Série A): 1991
• ·         Πολιτειακό Πρωτάθλημα Σάο Πάουλο (Campeonato Paulista): 2 (1991, 1992)
• ·         Copa Libertadores: 2 (1992, 1993)
• ·         Διηπειρωτικό Κύπελλο: 2 (1992, 1993)
• ·         Supercopa Sudamericana: 1993
• ·         Recopa Sudamericana: 2 (1993, 1994)
• ·         Copa CONMEBOL: 1994

Προσωπικές Διακρίσεις

• ·         Προπονητής της Χρονιάς για τη Νότια Αμερική: 1992